تخریب ساختمان بطور ذاتی و طبیعی فرآیندی خطرناک است و در بسیاری از پروژه های عمرانی و ساختمانی به عنوان اولین و حساس ترین بخش از عملیات اجرایی می باشد که تعداد حوادث در آن بسیار بالاست.
طی سال های اخیر به دلیل رشد روز افزون ساختمان سازی و بازسازی ساختمان آمار حوادث ناشی از کار افزایش چشمگیری داشته و بالاترین رتبه از نظر تعداد حوادث ناشی از کار را به خود اختصاص داده است که نمایان گر این مطلب می باشد که تخریب های غیر اصولی، تبعات و آسیب های جانی و مالی سنگینی را به همراه داشته است.
این حوادث اغلب به علت عدم شناسایی خطرات بالقوه و عدم آموزش صحیح کارگران اتفاق می افتد. از این رو به وسیله شناسایی و ارزیابی خطرات محیط کار می توان از بسیاری از حوادث پیشگیری کرد
به منظور تخریب یک بنا می توان از روش های مختلفی (با توجه به وضعیت ساختمان) استفاده کرد که این روش ها عبارتند از:
روش انفجار: استفاده از چاشنی های انفجاری در ساختمان های بزرگ یکی از روش های تخریب به شمار می رود. این روش که باید با دقت و بعضا با محاسبات لازم و همچنین اطلاع رسانی قبلی صورت گیرد، عموما در محل های باز و نسبتا وسیع صورت گرفته و از سرعت تخریب بالایی نیز برخوردار است.
روش دستی: یکی از روش های معمولی در تخریب ساختمان های نسبتا کوچک، استفاده از روش گام به گام به صورت دستی (از بالا به پایین) می باشد. در این روش دسته بندی مصالح و جداسازی آنها امکان پذیر بوده و از سرعت کمتری نیز برخوردار می باشد. باید از افراد مجرب استفاده شود و رعایت نکات ایمنی بسیار حائز اهمیت می باشد.
روش مکانیکی: معمولا در ساختمان های بتنی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش به بخش های مقاوم ساختمان به وسیله ماشین آلاتی نظیر پیکور یا به وسیله گوی های سنگین ضربه وارد شده تا محل مورد نظر تخریب گردد که عموما با سر و صدای زیاد همراه بوده و باید قبل از شروع عملیات اطلاع رسانی به اهالی محل صورت گیرد
1- با اطلاع و همکاری مؤسسات مربوطه جریان برق، گاز، آب و سرویس های مشابه در ساختمان مورد تخریب قطع گردد. همچنین باید ساکنین ساختمانهای مجاور از زمان قطع تأسیسات و زمان تخریب مطلع باشند. برقراری مجدد و موقت سرویسها باید با موافقت مؤسسات مربوطه و رعایت اصول ایمنی باشد.
2- برنامه ریزی برای حفظ یا خارج کردن مواد قابل اشتعال و گازهایی که احتمالا نگهداری و انبار شده اند.
3- برنامه ریزی برای دفع موادی مانند گازهای سمی که ممکن است سلامتی افراد را دچار مخاطره سازند.
4- انتخاب محلی که باید ضایعات تخریب در آن انبار شود.
5- آماده کردن سرویس های لازم و قابل دسترسی برای افراد مجری طرح تخریب و محیط خارج.
6- برنامه ریزی و اقدام برای حفظ ایمنی کارکنان و عابرین از طریق گذاشتن حفاظ و حصار بین محلتخریب و محیط خارج.
7- آماده کردن وسایل و ماشین آلات متناسب با روش تخریب و مجا مورد تخریب، همراه با وسایلحفاظتی مناسب با نوع کار.
8- در ساختمانهای آسیب دیده در اثر سیل، آتش سوزی، زلزله و نظایر آن باید قبل از تخریب به منظور جلوگیری از ریزش و خرابی ناگهانی مهار و شمع بندی کافی در قسمتهای لازم صورت پذیرد.
9- قبل از تخریب هر ساختمان پیاده روها و معابر عمومی مجاور آن محدود، مسدود و یا طوری محافظت شوند که به کسی صدمه وارد نشود. در صورتی که از نرده استفاده می شود، این نرددها باید ایستایی کافی داشته و ارتفاع آنها از ۲ متر کمتر نباشد.
در عملیات تخریب صرفنظر از این که چه روشی برای تخریب انتخاب شده باشد رعایت نکات زیر ضروری است:
از آنجا که تخریب غالبا در مجاورت معابر صورت می گیرد و این مناطق محل عبور مردم و بچه ها هستند، باید از نرده با تورهای حفاظتی که ارتفاعشان کمتر از ۲ متر نباشد استفاده شود
راههای ورود کارگران در خارج از ساعات کار باید مسدود شود، به علاوه در خارج از ساعات کاری باید نردبان ها برداشته و در جای مناسب گذاشته شوند.
جایی که محل ریزش ضایعات است نباید به عنوان راه اصلی مورد استفاده واقع شود .
هنگام تخریب باید دقت شود تا احیانا چیزی از وسایل الکتریکی و یا تأسیسات زیر خاک یا آوار تخریب دفن نشوند.
برای تأمین برق کارگاه به صورت موقت باید از ولتاژ کم استفاده شود و همراه آن سیستم اتصال زمین(ارت) برای ایمنی بیشتر به کار رود. برق را می توان از طریق ژنراتور و یا منبع اصلی بدست آورد.
بررسی و تحقیق اولیه باید وجود آزبست (پنبه نسوز یا پنبه کوهی) و محل های احتمالی آن را مشخص کند. از آنجا که مصالح آزیستی در محل دیگ های بخار و سرویس ها، لوله ها، سقف ها و دیوارهای جدا کننده به مصرف می رسند باید این اماکن به دقت مورد آزمایش قرار گیرند، از این قسمت ها باید نمونه برداری صورت گیرد و به وسیله افراد ذی صلاح شناسایی شود. اشخاصی که کار نمونه برداری از آزبست را انجام می دهند باید دارای وسایل محافظ فردی مناسب داشته باشند و نمونه ها باید در یک کیسه پلاستیکی در بسته قرار گیرد. نمونه ها باید عمیق باشد، چون ممکن است هسته مرکزی حاوی آزبست باشد.
باید تجهیزات لازم برای شناسایی به کار گرفته شود و احتیاطات لازم انجام گیرد. در هنگام تخریب پخش گرد و غبار آزبست ایجاد گرفتاری میکند که برای جلوگیری از صدمات باید وسایل حفاظت شخصی در اختیار افراد ذیربط قرار گیرد. تخریب آزبست باید با احتیاط و دقت صورت گیرد. در زمان تخریب ساختمان ها باید با بکارگیری روش های مناسب و تحت مراقبت شدید فرآورده های گوناگون آزبست با آب آمیخته شده و بارگیری و تخلیه آن با دقت انجام گیرد. این مصالح باید پس از تخلیه در زباله دان های ویژه بلافاصله و به نحوی مؤثر پوشانیده شوند.
در جایی که احتمال وجود سرب مطرح است مانند رنگ های حاوی سرب و یا لوله های فاضلاب و غیره باید هنگام کار دقت کافی به عمل آید. برای افرادی که کار تخریب را به عهده دارند باید لباس های محافظ، رسپیراتور، تهویه محلی و تجهیزات پزشکی برای مقابله با خطرات احتمالی مهیا باشد.
در محل هایی که آلوده به مواد رادیواکتیو، گازهای سمی و یا سایر مواد مضر برای سلامتی است باید احتیاط های ویژه صورت پذیرد.
جایی که روشهای مکانیکی(بیل میکانیکی و…) برای تخریب به کار می رود، باید مراقبت شود که قسمت باقی ماندهحاصل از تخریب در وضع پایداری باشند. اگر لازم باشد باید پایه های اطمینان به طور موقت نصب شوند.
اگر قسمت هایی از ساختمان یا سازه قرار است قبل از به کار گرفتن دیگر روش ها به روش دستی حذف شوند باید مسئله ایمنی راه ها و سکوهای موجود مورد توجه قرار گرفته و جایی که ضایعات ریخته می شود محدود شده باشد.
قسمت هایی از سازه که در پایداری سازه ایفای نقش می کنند، باید به طور حساب شده تخریب شوند در غیر این صورت به طور پیش رونده عمل می کند و خرابی اسفناکی به دنبال خواهد داشت.